Historia rodziny Kowalskich

Kowalski – odwieczna szlachta, stara rycerska rodzina, zacna i dla Polski wielce zasłużona, pieczętująca się herbem Ostoja, należąca do heraldycznego rodu Ostojów (Mościców).

Pochodzenie rodziny Kowalskich herbu Ostoja

Ostojowie Kowalscy najszerzej opisani zostali w Herbarzu polskim¹ oraz w Rodzinie. Herbarzu polskim², gdzie wymieniani zostali zwłaszcza ci Kowalscy, którzy wylegitymowali się skutecznie ze szlachectwa z herbem Ostoja w Galicji. Jednak w tych publikacjach nie podano nazwy i lokalizacji miejscowości gniazdowej Kowalskich herbu Ostoja. Jedynie Józef Krzepela wskazał, że tą miejscowością jest Kowala-Duszocina³ koło Radomia, w dawnym (przedrozbiorowym) województwie sandomierskim (będącym częścią Małopolski). Jednocześnie autor ten wspomniał, że Kowala-Duszocina jest również gniazdem Kowalskich herbu Abdank³. Niektórzy heraldycy pisali, że Kowalscy herbu Ostoja wywodzą się z ziemi lwowskiej, nie podając przy tym konkretnej lokalizacji miejscowości gniazdowej⁴. Można wysnuć też inne hipotezy co do pochodzenia Kowalskich herbu Ostoja. Możliwe, że ich miejscowością gniazdową była wieś Kowalskie koło Poznania. Wieś ta, wraz z sąsiednim Jerzykowem (Jurzykowem), była własnością Ostojów Jerzykowskich w XV wieku. W roku 1422 posiadał ją Adam de Kowalskie i Jurzykowo⁵. W II połowie XV wieku właścicielami wsi Kowalskie byli bracia Piotr i Aleksander Jerzykowscy herbu Ostoja (prawdopodobnie synowie wspomnianego wyżej Adama de Kowalskie i Jurzykowo), którzy czwartą część tej wsi sprzedali w 1487 roku⁶.

Znani przedstawiciele rodziny Kowalskich herbu Ostoja

• Walenty Kowalski (zm. po 1763) – darczyńca na rzecz klasztoru Sióstr Miłosierdzia we Lwowie. Mąż Reginy Wilczyńskiej.
• Piotr Kowalski (zm. po 1782) – właściciel dóbr ziemskich w Przedrzymich koło Żółkwi. Legitymował się ze szlachectwa w sądzie ziemskim lwowskim w 1782 r. Syn Michała Kowalskiego i Marianny z Wołosowiczów Jaśniskich. Mąż Marianny Przedrzymirskiej.
• Jan Kowalski (zm. po 1782) – wylegitymowany ze szlachectwa w sądzie ziemskim lwowskim w 1782 r. Syn Michała Kowalskiego i Marianny z Wołosowiczów Jaśniskich.
• Atanazy Kowalski (zm. 1803) – ksiądz, proboszcz w Radenicach.
• Franciszek Salezy Ostoja-Kowalski (zm. po 1831) – powstaniec listopadowy, zesłany na Sybir, skonfiskowano mu majątek Czernichowce koło Brodów. Legitymował się ze szlachectwa w Wydziale Stanów galicyjskich, w 1820 r. Syn Marcina Ostoja-Kowalskiego. Wnuk Piotra Kowalskiego i Marianny Przedrzymirskiej.
• Felicjan Ostoja-Kowalski (zm. II poł. XIX w.) – prawnik, adwokat w Żółkwi. Syn Franciszka Salezego Ostoja-Kowalskiego.
• Kazimierz Erazm Ostoja-Kowalski (zm. 1923) – urzędnik Dyrekcji Skarbu we Lwowie, oficer w armii cesarskiej, brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Był synem Felicjana Ostoja-Kowalskiego.
• Tadeusz Rajmund Ostoja-Kowalski (1911-2003) – inżynier, odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi, autor wspomnień pt. Historia mojego życia. Syn Kazimierza Ostoja-Kowalskiego i Eugenii z Riemierów.
• Ludmiła Ostoja-Kowalska (zm. 2014) – jedna z liderek strajku tarnowskich kobiet w obronie katechezy w szkołach w 1956 r. Małżonka Tadeusza Rajmunda Ostoja-Kowalskiego.

Majątki ziemskie Kowalskich herbu Ostoja

Kowala-Duszocina, Przedrzymichy Wielkie i Małe, Czernichowce koło Brodów.

• 

  Przedrzymichy, majątek Kowalskich h. Ostoja w XVIII w. Fragment mapy topograficznej Królestwa Galicji i Lodomerii z lat 1779–1783.

Przypisy

1. A. Boniecki, Herbarz Polski, Warszawa 1889-1913, t. XII, s. 20.
2. S. Uruski, Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, Warszawa 1904-1931, t. VII, s. 347.
3. J. Krzepela, Małopolskie rody ziemiańskie, Kraków 1928, s. 47, Uzupełnienie tomu I-go, s. 5.
4. J. S. Dunin Borkowski, Spis nazwisk szlachty polskiej, Lwów 1887, s. 180; E. Żernicki-Szeliga, Der polnische Adel und die demselben hinzugetretenen andersländischen Adelsfamilien. General-Verzeichniss. Bd. 1, Hamburg 1900, s. 461; W. J. Skowroński, Rody szlacheckie w Wielkopolsce w XVI-XIX w. (ułożone alfabetycznie według nazwisk): K, cz. II, Biblioteka Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, s. 71.
5. Teki Dworzaczka - Regesty: Grodzkie i ziemskie > Poznań > Rezygnacje > XV wiek > Część 2, 1762 (Nr. 7 zs) 1422.
6. Teki Dworzaczka - Regesty: Grodzkie i ziemskie > Poznań > Rezygnacje > XV wiek > Część 1, 6376 (Nr. 1387) 1487.

Źródła i literatura

• A. Boniecki, Herbarz Polski, Warszawa 1889-1913, t. XII, s. 16-18, 20.
• S. Uruski, Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, Warszawa 1904-1931, t. VII, s. 347.
• J. Krzepela, Małopolskie rody ziemiańskie, Kraków 1928, s. 47, Uzupełnienie tomu I-go, s. 5.
• Poczet szlachty galicyjskiej i bukowieńskiej, Lwów 1857, s. 121.
• J. S. Dunin Borkowski, Spis nazwisk szlachty polskiej, Lwów 1887, s. 180.
• E. Żernicki-Szeliga, Der polnische Adel und die demselben hinzugetretenen andersländischen Adelsfamilien. General-Verzeichniss. Bd. 1, Hamburg 1900, s. 461.
• E. Sęczys, Szlachta wylegitymowana w Królestwie Polskim w latach 1836-1861, Warszawa 2007, s. 328.
• Źródła dziejowe, t. XII, Warszawa 1883, s. 160; t. XIV, Warszawa 1886, s. 300, 301; t. XV, Warszawa 1886, s. 471.
• W. J. Skowroński, Rody szlacheckie w Wielkopolsce w XVI-XIX w. (ułożone alfabetycznie według nazwisk): K, cz. II, Biblioteka Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, s. 71.
• A. Sypek, O pamiętnikach inż. Tadeusza Kowalskiego, [w:] Rocznik Tarnowski, 2017-2018/21-22, s. 89-97.
• B. Romaniewska, Oto historia lwowiaka: Tadeusz Ostoja Kowalski, [w:] Semper Fidelis, 2018, nr 2, s. 13-19.
• D. R. Ostoja-Kowalski, Effects of speech rate and elicitation methods on Polish Voice Onset Time, Amsterdam 2023.
• Teki Dworzaczka - Regesty.
• Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564–1995, oprac. L. Grzebień SJ, Kraków 1996, hasło: Kowalski.
• M.J. Minakowski(a), Wielka Genealogia Minakowskiego(j), nazwisko: Kowalski.